To była historyczna decyzja. Zimowe Igrzyska Olimpijskie w 1984 roku odbędą się w Sarajewie. Jugosłowiańskie miasto pokonało Sapporo oraz łączoną szwedzką kandydaturę Göteborga i Falun. Kraje zza żelaznej kurtyny spoglądały z zazdrością na swoją bośniacką kuzynkę. W ciągu kilku lat Sarajewo przeszło imponującą modernizację. Wybudowano nowe obiekty sportowe, mieszkania i hotele. Ale prawdziwy szał radości nadszedł wraz z zapłonięciem olimpijskiego znicza. Olimpiada w Sarajewie była na ustach wszystkich przez kilka tygodni.
O wyborze bośniackiej stolicy na gospodarza zimowych igrzysk zadecydowały względy polityczne. I to dwa. Z jednej strony Jugosławia była krajem, który ominąłby sportowy bojkot zarówno ze strony Zachodu, jak i bloku wschodniego. Z drugiej zaś – Komitetowi Olimpijskiemu zależało, aby gospodarzem igrzysk było miejsce, które zapisało się dramatycznymi zgłoskami na kartach historii, dzięki czemu idea olimpizmu (braterstwo i pokój), mogła przynieść mu nowe otwarcie. Sarajewo jako miasto, w którym doszło do zamachu na austriackiego następcę tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga, co zapoczątkowało wybuch pierwszej wojny światowej, idealnie nadawało się do tej roli.
Gospodarze z Jugosławii
Połowa kwoty przeznaczonej na organizację sportowego wydarzenia zwróciła się ze sprzedaży praw do transmisji telewizyjnej. Zmagania sportowców śledziło przed ekranami 2 miliardy widzów. Sprzedano 250 tysięcy biletów, z czego 200 tysięcy trafiło do zagranicznych kibiców. Dla mieszkańców Jugosławii były to wyjątkowe igrzyska nie tylko z powodu pełnienia roli gospodarza. Ich reprezentant zdobył pierwszy w historii zimowej olimpiady medal dla kraju – było to srebro w konkurencji slalomu giganta.
Ceremonia otwarcia olimpiady w Sarajewie
Pamiątkowe medale z igrzysk
Maskotką olimpiady w Sarajewie był wilk Vučko. Za wyborem takiego zwierzaka stała chęć zmiany niekorzystnego wizerunku wilków oraz zwiększenia wiedzy na temat tego zagrożonego gatunku na terytorium Bośni i Hercegowiny.
Olimpiada w Sarajewie zapisała się w pamięci kibiców głównie dzięki niesamowitemu występowi łyżwiarzy Jayne Torvill i Christophera Deana, którzy otrzymali dwanaście „szóstek” za swój taniec do utworu “Bolero” Maurice’a Ravela.
8 lat po olimpiadzie Sarajewo zamieniło się w arenę najkrwawszego europejskiego konfliktu po II wojnie światowej, czyli wojny w Bośni i Hercegowinie. Wieloletnie oblężenie miasta przyniosło śmierć, zniszczenie, masowe mogiły i bolesne poczucie, że świat zostawił Bośniaków samych sobie.
Arena olimpijska Zetra
W czasie igrzysk w hali Zetra rozgrywano mecze hokeja na lodzie, a na torze wybudowanym obok rywalizowali łyżwiarze szybcy. Dziś z olimpijską areną sąsiaduje cmentarz i jest to najbardziej wstrząsający symbol tego, jak Sarajewo przeszło od doświadczania olimpijskiej radości do grozy i okrucieństw wojny. Latem 1992 roku hala Zetra została niemal całkowicie zniszczona w czasie oblężenia miasta przez Serbów. Ocalałe piwnice pełniły funkcję kostnicy oraz magazynu leków i produktów spożywczych. Drewniane trybuny wykorzystano do produkcji trumien dla ofiar wojny.
We wrześniu 1997 roku, dzięki pomocy sił SFOR, rozpoczęto odbudowę obiektu. Koszt modernizacji wyniósł 32 miliony marek niemieckich, a część środków przekazał na ten cel MKOl oraz Unia Europejska. Dziś hala olimpijska nosi imię Juana Antonio Samarancha, byłego przewodniczącego Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego w latach 1980-2001. Choć w internecie można znaleźć informację, że mieści się w niej muzeum Olimpiady w Sarajewie, to w czasie mojego pobytu było ono zamknięte. Właściwie to nie widziałam po nim śladu. Do dawnej hali weszłam nielegalnie, stawiając czoła surowemu wzrokowi czatującej pani ochroniarz w wieku emerytalnym. Wnętrza dają sposobność do podróży w czasie do lat 80. minionego wieku. Hala wygląda na nieużywaną, a szkoda, bo można byłoby organizować w niej zajęcia sportowe dla młodzieży.
Stadion Koševo
Dawny stadion olimpijski, na którym odbyła się ceremonia otwarcia igrzysk, graniczy dziś z cmentarzem, na którym pochowano około 2000 ofiar oblężenia Sarajewa. W miejscu nekropolii był niegdyś stadion treningowy. Natomiast główny stadion po zakończeniu działań wojennych został odbudowany dzięki międzynarodowemu wsparciu. 9 września 1996 roku odbył się na nim Mityng Solidarności z Bośnią i Hercegowiną, czyli pierwsze wydarzenie sportowe w Sarajewie po zakończeniu oblężenia.
We wrześniu 1997 roku na stadionie Koševo wystąpił zespół U2 jako pierwszy zagraniczny artysta odwiedzający miasto po wojnie domowej. Muzycy zatrzymali się w hotelu Holiday Inn przy dawnej Alei Snajperów. W dniu koncertu po raz pierwszy od czasu wybuchu wojny uruchomiono pociągi na trasie Mostar-Sarajewo i Maglaj-Sarajewo. Wydarzenie zgromadziło około 45 tysięcy fanów, a jego punktem kulminacyjnym było wykonanie utworu „Miss Sarajevo”. Nawiązywał on do podziemnych wyborów miss organizowanych w czasie oblężenia miasta. Następny raz, gdy zespół U2 zagrał piosenkę „Miss Sarajevo”, zdarzył się dopiero w 2005 roku.
Tor bobslejowo-saneczkarski
Budowa toru na zboczach góry Trebević kosztowała 12 mln dolarów. Po zakończeniu olimpiady wciąż pełnił swoją funkcję, aż nadeszła wojna. Wówczas góra Trebević była miejscem, gdzie obsługiwano stanowiska artylerii sił serbskich, które ostrzeliwały położone w dolinie miasto. Po zakończeniu oblężenia uszkodzony obiekt przez wiele lat niszczał, także za sprawą miejscowych wandali wykonujących graffiti. W 2014 roku ogłoszono, iż część toru o długości 720 metrów zostanie wyremontowana, ale na deklaracjach się zakończyło.
Dziś teren po dawnym torze jest jedną z atrakcji turystycznych, ale także miejscem wybieranym na wędrówki przez mieszkańców Sarajewa. Można tu wejść pieszo, wjechać samochodem lub skorzystać z nowoczesnej kolejki linowej zapewniającej widok na piękną panoramę miasta. Cena biletu w dwie strony wynosi 20 KM.
Maj 2019 r.
