Przed wyjazdem do Izraela warto zapoznać się z jego religią. Judaizm bowiem bezpośrednio wpływa na to, jak wygląda życie w kraju. Wówczas nie będziemy traktować szabasu wyłącznie w kategorii przeszkody przy zwiedzaniu i poruszaniu się, ale zobaczymy w nim dużo głębszy sens. Znajomość zasad judaizmu pomoże też w zrozumieniu całej żydowskiej kultury.
Judaizm jest najstarszą istniejącą religią monoteistyczną, a także źródłem chrześcijaństwa i islamu. Pojęcie „judaizm” odnosi się nie tylko do religii, ale też kultury, która wyznacza zbiór wartości i postaw etycznych, często przekazywanych także w rodzinach świeckich. Warto podkreślić, że nie każdy Żyd wyznaje judaizm. Może być katolikiem, ateistą lub buddystą. Jednak z drugiej strony judaizm jest religią narodową, czyli mogą go wyznawać jedynie osoby o żydowskim pochodzeniu. Tym samym ktoś, kto decyduje się na konwersję religijną, jednocześnie zmienia swoją narodowość.
Judaizm jako religia
Judaizm ma kilka odłamów, a dwa główne to judaizm ortodoksyjny i postępowy. Ten drugi, zwany też reformowanym, narodził się w XIX wieku w Niemczech. Dopuszcza reformy religijnego prawa żydowskiego, które odnoszą się do zmian występujących w unowocześniającym się świecie. Jedną z takich zmian było równouprawnienie kobiet w liturgii, dzięki czemu mogły czytać Torę i przebywać obok mężczyzn w synagodze. Judaizm postępowy jest również mniej restrykcyjny wobec zasad koszerności i świętowania szabasu. Każdy Żyd może dostosować te zasady do wyznawanych przez siebie wartości oraz do ograniczeń, jakie stwarza mu miejsce, w którym żyje.
W praktyce judaizm jest dość wymagającą religią. Modlitwa powinna być odmawiana trzy razy dziennie, a zasady koszerności znacznie utrudniają zakupy spożywcze i jedzenie w restauracjach. Żydzi muszą przestrzegać aż 613 przykazań, ale w zamian Bóg ofiarowuje im pomoc i ochronę.
Główne pojęcia judaizmu
Synagoga
Miejsce modlitwy, nauki, zgromadzeń religijnych oraz zebrań gminy żydowskiej. Nie jest to miejsce święte ani świątynia w rozumieniu chrześcijaństwa. Jej świętość zapewniają dopiero ludzie, którzy przychodzą się w niej modlić. Według judaizmu jedynym prawdziwie świętym miejscem była Świątynia Jerozolimska, zburzona przez Rzymian w 70 roku n.e. Do dziś pozostała z niej jedynie Ściana Płaczu, pod którą Żydzi zanoszą do Boga swoje modlitwy.
Synagogę może odwiedzić każdy, bez względu na wyznanie. Jedynym wymogiem jest skromny ubiór, a w przypadku mężczyzn – posiadanie nakrycia głowy (tradycyjnej kipy lub czapki z daszkiem).
Ortodoksyjna synagoga im. Nożyków w Warszawie
Mykwa
Jest to zbiornik z bieżącą wodą, czasem po prostu mały basen, który służy do rytualnego obmywania. Powinien zawierać ok. 270 l wody bieżącej, którą dostarcza rzeka lub deszczówka. Zgodnie z żydowskim prawem, w momencie zakładania nowej gminy najpierw należy zadbać o organizację mykwy, a dopiero później o synagogę.
Z mykwy regularnie korzystają ortodoksyjne kobiety, które powinny odbywać rytualne kąpiele po każdej menstruacji i porodzie. Gdy ich dokonują, nie mogą mieć makijażu lub lakieru na paznokciach Ortodoksyjni mężczyźni zanurzają się w mykwie przed szabasem oraz świętem Jom Kipur. Obie płcie odwiedzają mykwę także przed swoim ślubem. Rytualne zanurzenie jest też symbolicznym zakończeniem konwersji na judaizm. We wszystkich przypadkach trzeba zanurzyć się aż po czubek głowy, a nad całą czynnością czuwa opiekunka mykwy – członkini gminy szanowana za swoją wiedzę.
W mykwie zanurza się także nowe naczynia, przy czym należy je na moment puścić, aby każdy milimetr ich powierzchni miał styczność z wodą.
Bar i bat micwa
13 lat w przypadku chłopców i 12 lat w przypadku dziewcząt to wiek, w którym zgodnie z zasadami judaizmu człowiek może odpowiadać za swoje czyny przed Bogiem. Wówczas czeka ich obrzęd przejścia z okresu dziecięcej niewinności do dorosłości. Oddzielnie świętują chłopcy (bar micwa), a oddzielnie dziewczynki (bat micwa), ale sam rytuał wygląda tak samo. Nastolatki czytają w synagodze fragment Tory, a następnie przedstawiają do niego swój własny, pierwszy komentarz. Nie jest to zadanie wykonywane ad hoc, bowiem wcześniej skrupulatnie przygotowują się pod okiem rabina i rodziców. Z okazji bar i bat micwy odbywa się huczne przyjęcie, a nastolatki dostają dużo prezentów.
Jom Kipur
Dzień Pokuty, który przypada we wrześniu lub w październiku. To jedno z najważniejszych, najbardziej uroczystych religijnych świąt żydowskich. Obowiązuje wówczas ścisły post – przez 25 h nie można nic jeść i pić. W przypadku choroby dopuszcza się picie wody i zażywanie lekarstw. Ponadto nie można pracować, myć się, nosić skórzanych butów ani odbywać stosunków seksualnych.
Mezuza
Element, po którym można rozpoznać żydowski dom. To niewielkie, z reguły podłużne pudełeczko, wykonane z metalu, drewna lub szkła. Umieszcza się je ukośnie w futrynie wszystkich drzwi w domu. W środku znajduje się pergamin z wypisanymi dwoma fragmentami Pięcioksięgu. Religijni Żydzi, wychodząc i wchodząc do domu, mają zwyczaj całowania mezuzy. Najpierw dotykają czubkami palców swoich ust, a następnie pudełeczka.
Tałes
Szal modlitewny, którym okrywa się mężczyzna podczas modlitwy. W judaizmie postępowym wkładają go także kobiety. Tałes symbolizuje opiekę, jaką Bóg roztacza nad Żydami. Na co dzień religijni mężczyźni wkładają mały tałes – rodzaj kamizelki noszonej pod koszulą. Na zewnątrz widać wówczas tylko cicit, czyli 16 specjalnie utkanych sznurków – po 4 na każdym rogu tałesu. Cicit mają za zadanie przypominać o 613 przykazaniach Tory.
Koszerność
Koszerny po hebrajsku znaczy „odpowiedni, właściwy”. Może takie być nie tylko jedzenie, ale też kosmetyki, ubranie, telefony i inne przedmioty. Jakie potrawy w judaizmie są uznawane za koszerne? Przede wszystkim nie wolno jeść wieprzowiny i owoców morza. Równie ważny jest sposób uśmiercania zwierząt, tak zwany ubój rytualny. Koszerne mięso musi być pozbawione krwi, której spożywać nie wolno. Zakazane jest także łączenie potraw mięsnych z mlecznymi. Z tego powodu w każdej kuchni należy mieć oddzielne naczynia do tych produktów. Dobra wiadomość jest taka, że warzywa i owoce można jeść bez ograniczeń.
