Oto historia o ambitnym architekcie i jego wielkim budowniczym marzeniu, które zamierzał spełnić w Edirne. Historia raczej z umiarkowanym happy endem, ale kto powiedział, że wszystkie opowieści o orientalnych krainach i odległych czasach mają przypominać baśnie z „Księgi tysiąca i jednej nocy”?
Edirne, położone tuż przy granicy z Grecją i Bułgarią, zajmuje ważne miejsce na kartach historii Imperium Osmańskiego. To niepozorne i odrobinę zapomniane miasto było trzecią stolicą imperium w latach 1365-1453. Pełniło tę rolę do czasu zdobycia Konstantynopola przez Turków, który następnie stał się czwartą i już ostatnią stolicą. Jednak Edirne pozostaje w pamięci głównie za sprawą monumentalnego XVI-wiecznego meczetu Selimiye, który w 2011 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Do dziś nie jest jasne, dlaczego to w Edirne sułtan Selim II rozkazał wznieść ogromny meczet. Jedna z teorii głosi, że chodziło o umocnienie wpływów osmańskich przy zachodniej granicy imperium. Meczet miałby zaświadczać o prawie Turków do tych ziem. W czasie wojen w XIX i XX wieku Rosjanom, Bułgarom i Grekom nie udało się zniszczyć tej świętej dla muzułmanów budowli i stanowiła ona niezłomny dowód na to, że Edirne jest miastem tureckim. Po drugie, o wyborze Edirne mogły zaważyć osobiste preferencje sułtana Selima II, który w tym mieście mieszkał. Trzecia teoria zakłada, że w Konstantynopolu brakowało godnego miejsca na wzniesienie sułtańskiego meczetu i przez to nie wyróżniałby się na tle pozostałych świątyń.
Budowniczy Sinan w Edirne
Budowy meczetu Selimiye podjął się Mimar Sinan, wówczas starszy pan po siedemdziesiątce. Był twórcą szkół koranicznych, medres, szpitali, pałaców, łaźni oraz kompleksu meczetowego Suleymaniye w Stambule. Ale jego ambicja sięgała znacznie dalej. Chciał przejść do historii, wznosząc coś piękniejszego niż słynna Hagia Sofia. Mehmed Zdobywca po wjechaniu do Konstantynopola był pod tak dużym wrażeniem tej bizantyjskiej świątyni, że nie zdecydował się zburzyć jej chrześcijańskiej kopuły. Rozkazał jedynie dorobić do niej cztery minarety. Tym samym Hagia Sophia, choć dostojna i piękna, stała się historycznym ciężarem, który górował nad muzułmańskim Istambułem.
Ambitny Sinan budował meczet Selimiye w latach 1569-1575, wcielając w życie swoje innowacyjne pomysły i folgując swojej architektonicznej wyobraźni. Efekt końcowy uznał za arcydzieło, upatrując w budowli największe osiągnięcie islamskiej architektury. Jak widać, Sinan skromnością nie grzeszył, choć dzisiaj tłumy turystów ciągną raczej do Istambułu niż do Edirne. W założeniu meczet Selimiye miał być większy i wspanialszy od Hagi Sophii, pokazywać potęgę islamu i chwalić imię Allaha. Ale współcześni Sinana nie docenili jego pracy. Mówili wręcz, że meczet jest zdecydowanie mniejszy i nie dorównuje Hagii Sophii nie tylko pod względem wielkości. Jednak Sinan nie przyjmował tej krytyki do wiadomości. Umarł, wierząc, że stworzył budowlę większą i wspanialszą od pogardzanej świątyni ze Stambułu.
1. Meczet Selimiye i pomnik jego twórcy – Mimara Sinana
2. Meczet w wersji dziennej i nocnej
3. Wnętrza
4. Dla porównania – Hagia Sophia
