Po wpisaniu do wyszukiwarki Google hasła „Cetinje” na pierwszej stronie pojawiają się mało zachęcające tytuły. „Miasto, które możesz ominąć”, „rozczarowująca dawna stolica Czarnogóry”. Ja o tym wszystkim wiedziałam, a mimo to Cetinje było na mojej żelaznej liście miejsc do odwiedzenia w Czarnogórze. Przede wszystkim z powodu położonej w okolicy Jaskini Lipskiej. A jako że lubuję się w prowincji, chciałam też pooddychać mniej turystycznym powietrzem z dala od Zatoki Kotorskiej i wybrzeża.
Zanim przejdę do opisu Cetinje (polskie Cetynia), najpierw muszę podzielić się moim zachwytem związanym z komunikacją publiczną w Czarnogórze. Na trasie z Podgoricy przez Budvę i Kotor aż do Hercegi Novi nad Zatoką Kotorską kursuje wiele busików różnych firm, więc poruszanie się między miastami jest niezwykle proste i dość tanie. Ja do Cetinje jechałam akurat ze stolicy Czarnogóry, co zajmuje ok. 40 min. Koszt biletu wyniósł 3,5 € w jedną stronę i 3 € za drogę powrotną.
Dla samej malowniczej trasy warto wybrać się do Cetinje. Widoki niczym na Maderze lub Azorach. Czarnogóra, choć to mały kraj, jest naprawdę piękna.
Cetinje jako królewska stolica
Cetinje leży w połowie drogi z Podgoricy do Budvy, a swoją sławę zawdzięcza temu, że jest dawną królewską stolicą Czarnogóry. Ale na nią nie wygląda. To niepozorne miejsce, przypominające raczej pierwszą lepszą prowincjonalną mieścinę. W rzeczywistości to najważniejszy ośrodek religijny i kulturowy kraju. Miasto zostało założone przez Ivana Crnojevića w 1482 roku. Był to władca krainy Zety (średniowiecznego księstwa słowiańskiego), który aż do swojej śmierci skutecznie odpierał napór Turków.
Cetinje w latach 1878-1909 pełniło rolę stolicy niepodległego Księstwa, a od 1910 do 1918 roku – Królestwa Czarnogóry. Po wojnie, w 1946 roku, jego funkcję przejął Titograd (nazwany tak od nazwiska prezydenta Jugosławii, Josipa Broza Tito), który następnie przemianowano na Podgoricę. Po czasach świetności pozostał w Cetinje wyraźny ślad w postaci największej w kraju liczby muzeów i galerii. Mamy tu zarówno Muzeum Narodowe, Muzeum Historyczne, Pałac Króla Mikołaja I, jak i Galerię Sztuki Współczesnej (Miodrag Dado Ðurić Gallery), galerię ikon czy Muzeum Etnograficzne.
Centrum Cetinje – niskie i niewielkie budynki to cecha charakterystyczna tego miejsca
A kilka kroków dalej… wsi spokojna, wsi wesoła
… i duchowe centrum Czarnogóry
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech Cetinje jest jego układ urbanistyczny. Przeważają niskie, parterowe domki, zupełnie nieprzystające do wyobrażenia królewskiej stolicy. Gdzieniegdzie przełamują je okazałe budynki dawnych ambasad czy XIX-wiecznych pałaców. Ale to, co jest najbardziej cenne w Cetinje, to architektura religijna.
Budynki ambasad – najbardziej reprezentacyjne w Cetinje
Najważniejszym religijnym miejscem w mieście jest Monaster Cetyński, którego serce stanowi cerkiew Narodzenia Matki Bożej. Wzniesiono go w 1484 roku z inicjatywy założyciela miasta, Ivana Crnojevića. W 1692 roku podczas Wielkiej Wojny Tureckiej, toczonej między Imperium Osmańskim a Republiką Wenecji, mnisi sami podłożyli proch pod świątynię, aby po wkroczeniu wojsk wroga nie została przez niego sprofanowana. Monaster został doszczętnie zniszczony, ale odbudowano go w latach 1701-1704. W czasie kolejnych najazdów Osmanów w XVIII wieku padał ofiarą grabieży i dewastacji, ale za każdym razem niestrudzenie go odnawiano.
W 1886 roku książę Mikołaj I, w celu upamiętnienia pierwszego monasteru w Cetinje, wzniósł na miejscu jego głównej cerkwi kaplicę, w której został później pochowany razem z małżonką. Wierni pielgrzymują przede wszystkim do północnej części głównej cerkwi klasztornej, gdzie znajduje się tzw. cela św. Piotra. Przechowywane są w niej relikwie św. Piotra Cetyńskiego oraz cząstka Krzyża Świętego. Co ciekawe, po rewolucji październikowej trafiła tu z Rosji także relikwia prawej dłoni Jana Chrzciciela, jednak zwrócono ją w 2006 roku do Soboru Chrystusa Zbawiciela w Moskwie.
Kaplica z mogiłami księcia Mikołaja I i jego małżonki
Wnętrza monasteru
Okolice Cetinje – jaskinia Lipska
Jeśli lubujecie się w oglądaniu atrakcji natury, jest to kolejny powód, dla którego warto odwiedzić Cetinje. 5 km od centrum miasta znajduje się jedna z największych jaskiń w Czarnogórze i pierwsza, którą otwarto do zwiedzania. Nie kursuje do niej żaden transport publiczny, więc pozostaje własne auto lub taksówka. Ja wynegocjowałam przejazd za 3 €, ale inni taksówkarze uparcie trzymali się ceny 5 €.
Jaskinię Lipską udostępniono turystom dopiero w 2015 roku, ale jej początek sięga aż pliocenu, czyli od 5,33 do 2,58 mln lat temu. Została wyrzeźbiona przez rzekę Cetinje, od której nazwę wzięło też miasto. Szata naciekowa jest naprawdę ciekawa i prezentowana bez żadnego kolorowego oświetlenia (patrz: gruzińska Jaskinia Prometeusza). Jedną z największych ciekawostek jest jedna z grup stalaktytów przypominająca organy, która przy dotknięciu wydaje dźwięki. W czasie inauguracji jaskini zagrano na nich, a salę, w której się znajdują, nazwano koncertową.
Do wątpliwych atrakcji zwiedzania jaskini zaliczę przejazd specjalną ciuchcią, który w dwie strony zabiera w sumie 15 min. Ślimaczy się ona strasznie i gdybym była dzieckiem, może sprawiałoby mi to frajdę, ale pakować do niej dorosłych? Drugi zgrzyt to samo wejście do jaskini. To po prostu wylana betonem droga. Biorąc pod uwagę dziką i zieloną okolicę Jaskini Lipskiej, wolałabym przedzierać się do wejścia przez jakieś krzaki. Miałoby to o wiele lepszy klimat.
Jaskinię Lipską można zwiedzać na dwa sposoby:
- standardowo (10,90 €) – czas zwiedzania 45 min, wchodzi się i wychodzi tym samym szlakiem;
- ekstremalnie (50 €) – czas wizyty 2,5 h, należy umówić się dzień wcześniej i musi być dobra pogoda. Eksploruje się nieoświetlone korytarze i sale, a do jaskini wchodzi się przez górny otwór, spuszczając się na linie.
W maju 2019 roku wycieczki rozpoczynały się co 1,5 h, począwszy od godziny 10:00. Ostatnie wejście było o 16:00.
Wejście do Jaskini Lipskiej – wersja standardowa i ekstremalna przez otwór na górze
Nieszczęsna ciuchcia
Maj 2019 r.
